W poprzednim artykule jaki ukazał się na naszym blogu zajmowaliśmy się zagadnieniem „Wypowiedzenia umowy o pracę i ochrony przed wypowiedzeniem”. W dzisiejszym wpisie poruszymy kwestię zakończenia przez pracodawcę stosunku pracy w tzw. trybie natychmiastowym tj. bez wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę jest jego jednostronną decyzją, która powoduje natychmiastowe ustanie stosunku pracy w momencie jej dotarcia do pracownika. Z uwagi na doniosłość skutku takiej decyzji może być ona podjęta przez pracodawcę tylko w szczególnych sytuacjach, zarówno z przyczyn zawinionych przez pracownika, jak i niezawinionych.

Z winy pracownika Kodeks pracy wymienia tylko 3 takie przypadki, a mianowicie gdy doszło do:

1. ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2. popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3. utraty przez pracownika uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Jest to tzw. tryb dyscyplinarny a powyższy katalog przyczyn jest zamknięty, więc inne powody nie dają pracodawcy prawa rozwiązania umowy o pracę w sposób natychmiastowy. Poza tym, wypowiedzenie w tym trybie nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. W stosunku do pracowników objętych ochroną związkową pracodawca musi dodatkowo zasięgnąć opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia także z przyczyny niezawinionej przez tego pracownika. Jest nią niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby, która trwa dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy lub trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową. Poza tym pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wyżej wymienione trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Pracodawca rozwiązując z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia powinien dokonać tego na piśmie oraz wskazać obowiązkowo przyczynę swojej decyzji, która musi być konkretna, rzeczywista i uzasadniona okolicznościami sprawy. Oświadczenie pracodawcy powinno zawierać również pouczenie o możliwości odwołania do sądu pracy.

Pracownik który został bezprawnie zwolniony z pracy w trybie dyscyplinarnym może albo domagać się przywrócenia do pracy albo odszkodowania. O tych roszczeniach orzeka sąd pracy.

Jeżeli żądaniem pracownika będzie przywrócenie do pracy to w przypadku jego ziszczenia zostaje on nie tylko przywrócony na dotychczasowych warunkach ale także otrzymuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, lecz nie więcej niż za 3 miesiące. Jednak jeżeli umowę rozwiązano z pracownikiem chronionym to ma on prawo do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy.

W przypadku gdy pracownik wybiera odszkodowanie bez powrotu do pracy to wysokość tego odszkodowania odpowiada wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia